🍻🍦 ยูริกในเลือดสูงเกิดจากอะไร?
.
ยูริก (Uric acid/Urate) คือสารผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการสลายพิวรีน ซึ่งพิวรีนคือกรดนิวคลิอิกประเภทหนึ่ง ที่เป็นส่วนประกอบของ DNA และ RNA ซึ่งร่างกายสร้างทุกวัน และต้องขับทิ้งทุกวัน
.
ยูริกไม่ได้เป็นแค่ของเสียที่เตรียมทิ้งอย่างเดียว มันสามารถทำหน้าได้หลายที่ระหว่างทาง แต่เป็นสารที่ประหลาดค่ะ เพราะมันมีลักษณะเหมือนดาบสองคม
▪️ ถ้าอยู่ในระดับปกติ: โมเลกุลยูริคใช้ต้านอนุมูลอิสระได้, และช่วยให้เยื่อบุผนังหลอดเลือดสร้างก๊าซ Nitric oxide (NO) ดีขึ้น ซึ่งเป็นก๊าซที่ช่วยดูแลหลอดเลือด
▪️ ถ้าสูงกว่าปกติ: มันจะกระตุ้นการสร้างสารอนุมูลอิสระแทน (NADPH oxidase), และยังสามารถเข้าไปในเซลล์ รบกวนการส่งสัญญาณของฮอร์โมนต่างๆ ซึ่งก่อให้เกิดผลเสียมากมาย รวมทั้งการดื้ออินซูลิน
.
.
จึงเป็นที่มาว่าภาวะยูริกในเลือดสูง ส่งผลเสียต้องร่างกายหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็น ตกผลึกจนเม็ดเลือดขาวมากินจนเกิดข้ออักเสบเกาต์, ร่างกายอยู่ในภาวะอักเสบอ่อนจนดื้ออินซูลิน/ไขมันแทรกผนังหลอดเลือด, ก๊าซ NO น้อยลงจนเพิ่มความดัน, ตกผลึกที่ไต ฯลฯ
.
.
คำถามคือแล้วยูริกในเลือดสูงจากอะไรล่ะ?
ปัจจุบันมี 4 ปัจจัยหลักๆ ซึ่งมักจะเกิดหลายๆ ข้อ ถึงจะทำให้ยูริกในเลือดสูงค่ะ
.
1️⃣ พันธุกรรม: ทำให้ไตขับยูริกได้น้อยกว่าคนทั่วไป
🧬 โปรตีน GLUT9 หรือ URAT1 ที่ใช้ดึงยูริกจากน้ำกรองกลับสู่เลือด ทำงานมากกว่าคนทั่วไป
🧬 โปรตีน BCRP ที่ใช้หลั่งยูริคทิ้งทางไตและทางลำไส้ ทำงานน้อยกว่าคนทั่วไป
**ฝั่งเอเชียจะชอบเจอ BCRP(ยีน ABCG2) ตัวนี้ผิดปกติ**
.
.
2️⃣ การกิน:
🍻 สุรา:
➝ สาร ethanol เร่งการสลายพิวรีนเป็นยูริก
➝ เพิ่มการสร้าง Lactate ซึ่งไปลดการขับยูริกที่ไต
➝ เบียร์จะมีกระบวนการหมักที่ให้พิวรีนโดยตรง
🍦Fructose: โดยเฉพาะของหวานที่มี high fructose corn syrup
➝ Fructose สลายไวมาก และใช้ ATP ทุกครั้ง
➝ สลายจนเหลือ AMP ซึ่งเป็นสารพิวรีน
➝ สลายสุดท้ายจนได้ยูริก
🥩 อาหารที่มีพิวรีนสูง:
เราจะให้ link ข้างล่างแล้วไปดูด้วยตัวเองค่ะว่า อาหารแบบไหนจัดอยู่ในกลุ่มพิวรีนสูง อย่างสัตว์หนึ่งชนิดต้องแยกส่วนเลยค่ะ เอาเนื้อส่วนไหน เอาเครื่องไหนในส่วนใด
.
.
3️⃣ โรคประจำตัว:
💣 ภาวะดื้ออินซูลิน/เบาหวาน:
➝ กล้ามเนื้อและตับดื้ออินซูลิน ทำให้น้ำตาลสูงลอย
➝ ตับอ่อนหลั่งอินซูลินสู้ ทำให้สูงกว่าปกติ
➝ อินซูลินที่สูงกระตุ้นไตอย่างรุนแรง เพราะไตยังไม่ได้ดื้อ
➝ อินซูลินมีฤทธิ์ลดการขับยูริก
💣 โรคไตเสื่อมเรื้อรัง: สาเหตุส่วนใหญ่มาจากเบาหวานลงไต
อัตราการกรองที่ลดลง ทำให้ขับยูริกได้น้อยลง
💣 ภาวะเนื้องอกสลายตัว (Tumor lysis syndrome):
➝ เกิดจากเนื้องอก/มะเร็งตา-ยเป็นจำนวนมากแล้วปลดปล่อยยูริกออกมารุนแรง
➝ มักพบในมะเร็งที่มีเกิด-ดับของเซลล์มะเร็งอัตราสูงมาก เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด APL
➝ พบหลังรับคีโม
.
.
4️⃣ แบคทีเรียในลำไส้:
🦠 แบคทีเรียกลุ่ม Lactobacillus spp. เช่น L. plantarum มีเอนไซม์ไว้ย่อยยูริกทิ้ง (Uricase) **ยังมีอีกหลายชนิด**
🦠 แบคทีเรียกลุ่มเดียวกันนี้ มักจะสร้างกรดไขมันสายสั้นด้วย มีฤทธิ์กระตุ้น ABCG2 ที่ช่วยหลั่งยูริกทิ้งทางลำไส้
🦠 ภาวะแบคทีเรียในลำไส้เปลี่ยนชนิด (Dysbiosis) จะทำให้กลุ่มนี้ลดลง ขาดตัวทำลายยูริก และเพิ่มตัวที่ทำให้ร่างกายอักเสบอ่อนๆ เพิ่มโอกาสดื้ออินซูลิน ซึ่งจะไปทำให้ยูริกสูงอีกที
🦠 ภาวะนี้เกิดจากหลายอย่างมาก เรื่องการกิน, ความอ้วน, ความเครียด, ฯลฯ สารพัดสิ่งที่ทำร้ายสุขภาพแหละค่ะ
.
.
.
และเนื่องจากมันมี 4 เหตุปัจจัยนี่แหละค่ะ มันเลยทำให้บางคนกินอาหารที่ทำให้ยูริกสูงแล้ว ตอบสนองไม่เหมือนกันเลย
.
ส่วนภาพประกอบให้ดูต้นเหตุเฉยๆ ค่ะ แผนผังปฏิกิริยาเคมีตรงกลางคือ กลไกการสลายพิวรีน (AMP, IMP, GMP) จนได้ยูริก
ซึ่งทางขวามือจะเป็นกลุ่มยาที่มายับยั้งการสร้างยูริก (Allopurinal, Febuxostat, Topiroxostat) และยาเร่งสลายยูริก (Rasburicase, Pegloticase)
.
.
กลับมาที่ 4 เหตุข้างต้น
ในเมื่อข้อพันธุกรรมมันทำอะไรไม่ได้ แต่สิ่งที่ทำคือข้อที่เหลือ
ดังนั้นก็ทำเหมือนเดิมค่ะ ควบคุมการกิน ถ้าอ้วนควรลดความอ้วน ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เลี่ยงสุรา (ยิ่งถ้าสูงแล้ว งดไปเลยยิ่งดี) นอนเพียงพอ รักษาสุขภาพจิตค่ะ
